Corona is niet de grootste uitdaging van deze pandemie

Terwijl in Europa de eerste coronagolf lijkt te gaan liggen, neemt de epidemie in Afrika in omvang toe. Het continent, waar de medische sector niet is toegerust op enorme aantallen ernstig zieke mensen, zet zich schrap. Maar niet alleen de ontoereikende aantallen IC-bedden en de beperkte testcapaciteit zijn reden voor zorg. “De sterfgevallen als gevolg van corona zijn het topje van de ijsberg.”

Githinji Gitahi, global CEO van Amref Flying Doctors, in Afrika bekend als Amref Health Africa, heeft in deze tijd veel slapeloze nachten. Hij denkt dan niet alleen aan zijn 87-jarige moeder, die hij als gevolg van de coronacrisis al meer dan twee maanden niet heeft gezien, maar ook aan de desastreuze gevolgen van de pandemie voor de kwetsbaarste mensen in Afrika. Gitahi, zelf arts: “Medio mei waren er ruim 88.000 bevestigde gevallen van corona in Afrika, maar nu medio juni zijn dat er al meer dan 195.000. De epidemie begint dus te versnellen.”

Middel is erger dan de kwaal

Regeringen vragen de bevolking om thuis te blijven, afstand te houden en in isolatie te gaan als ze symptomen van de ziekte vertonen. Het doel is om de verspreiding van het virus in te dammen – flatten the curve – net zoals dat in Europa is gebeurd. Gitahi: “Als je in een land woont met een goed sociaal vangnet kun je thuisblijven. In Afrika kunnen veel mensen dat niet, het middel is voor hen erger dan de kwaal. Ze werken vaak als dagloner en moeten er elke dag op uit om geld te verdienen. Zonder geld is er geen voedsel en geen water. En bovendien: veel mensen wonen dicht op elkaar. Neem Nigeria, daar wonen vaak wel acht mensen in een klein huis bij elkaar. Hoe moet je daar iemand isoleren die wel symptomen heeft, maar niet naar het ziekenhuis hoeft?”

Daar komt een complicerende factor bij. De Afrikaanse zorgsector is onderbezet, beschikt over te weinig IC-bedden en heeft een tekort aan beademingsapparatuur. In afgelegen gebieden is bovendien soms alleen de meest basale medische zorg beschikbaar. Gitahi: “Als het gaat om het afvlakken van de curve zodat de zorg niet overbelast raakt, moeten we in Afrika die curve dus nog veel verder afvlakken dan in het Westen.”

Lokale zorgverleners opgeleid via app

Amref werkt daarom hard om met name kwetsbare groepen te ondersteunen zodat zij deze crisis zo goed mogelijk het hoofd kunnen bieden. Gitahi: “We gaan altijd uit van de gemeenschappen zelf. Dat betekent dat we onze lokale zorgverleners via de speciale app voor deze situatie opleiden. Om een idee te geven van de schaal: in Kenia gaat het bijvoorbeeld om 60.000 lokale zorgverleners. In elf Afrikaanse landen geven deze zorgverleners van huis tot huis informatie over het virus en over wat mensen zelf kunnen doen.” Een voorbeeld van deze voorlichting is handen wassen, iets wat zo simpel lijkt, maar wat voor veel kwetsbare mensen geen vanzelfsprekendheid is. Daarnaast zorgt Amref er ook voor dat er water en zeep is om die hygiëne in praktijk te brengen.

Samenwerking

De coronacrisis vraagt om een respons op een groot aantal gebieden. Daarom werkt Amref samen met nationale en lokale overheden bij de ontwikkeling van maatregelen tegen corona, inclusief het vergroten van de testcapaciteit. Ook zorgt Amref samen met partners uit het bedrijfsleven voor beschermend materiaal voor zorgpersoneel ‘in de frontlinie’ dat met coronapatiënten werkt.

Noodzakelijke zorg wordt geraakt

En dan is er nog een andere grote zorg. Gitahi: “Corona is niet de grootste uitdaging van deze pandemie. Alle andere noodzakelijke zorg – zorg bij zwangerschap en bevallingen, kindergeneeskunde, vaccinaties, zorg gericht op adolescenten – wordt geraakt door deze crisis. Hoe kunnen mensen tijdens een lockdown, als er ook nog eens een avondklok is, de zorg krijgen die ze nodig hebben? In Malawi is een vaccinatieprogramma voor kinderen bijvoorbeeld drie maanden stopgezet. Ik weet dat er vrouwen zijn die op straat moesten bevallen omdat ze niet op tijd in het ziekenhuis konden komen. Er is vaak geen vervoer, en de vrouwen zijn bang om gearresteerd te worden als ze ’s avonds naar buiten gaan. En wat te denken van de meisjesbesnijdenis – we hadden zo veel vooruitgang geboekt bij de bestrijding hiervan. Scholen speelden hierbij een grote rol. Maar nu zitten veel meisjes thuis, omdat er geen school is.”

Tweede golf

Gitahi is er duidelijk over: “Laten we de impact van corona in Afrika niet alleen afmeten aan het aantal doden. Natuurlijk willen we voorkomen dat mensen aan de ziekte sterven. Maar die sterfgevallen zijn het topje van de ijsberg. De sociale gevolgen zijn veel groter. Ik noem het de tweede golf, en die heeft een andere vorm dan de eerste coronagolf: mensen verliezen hun bestaanszekerheid, vrouwen overlijden in het kraambed, kinderen worden ziek, adolescenten worden aan hun lot overgelaten. Ook voor die groepen moeten we ons inzetten.”

Article first published on OneWorld.