Eén vrouw wist een hele Masaigemeenschap ervan te overtuigen meisjes niet meer te besnijden. ‘Geduld is het sleutelwoord.’
Hanneke Keultjes 13 november 2019, 13:41
Het leven van een meisje in de Keniaanse Masaigemeenschap zag er lang hetzelfde uit: je gaat naar school tot je een jaar of acht bent, wordt besneden en vervolgens uitgehuwelijkt aan een (veel) oudere man om fluks een gezin te stichten. Nice Leng’ete (28) zag dat niet zitten en kwam in opstand. “Ik wilde niet trouwen met een oude man, ik wilde geen kind terwijl ik zelf nog een kind was.”
Toch was dat precies wat er al generaties gebeurde in Kimana, het dorp waar Leng’ete opgroeide. Haar moeder nam haar vroeger mee naar de besnijdenissen, om haar al op jonge leeftijd te leren dat je bij de ceremonies niet mocht tonen dat je pijn had – ook al fungeerde een koude douche als enige ‘verdoving’. Het wegsnijden van de clitoris was een vanzelfsprekendheid. Zonder ‘the cut’ geen huwelijk en geen toekomst.
Maar Leng’ete zag haar toekomst anders. Omdat haar ouders kort na elkaar stierven toen ze jong was en haar grootvader niet voor haar kon zorgen, ging ze naar een kostschool. Daar zag ze leeftijdsgenootjes die niet tot de Masai behoorden en ook niet werden besneden. “Het was een eyeopener voor me.”
Toen het tijd was voor haar besnijdenis, sprak ze met haar twee jaar oudere zus af weg te lopen, naar het huis van een tante. Een boze oom en een groep mannen uit de gemeenschap kwam al snel verhaal halen. De boodschap was duidelijk: een volgende keer zouden ze niet aan de besnijdenis ontkomen. Een aantal maanden later werd opnieuw een ceremonie gepland. Leng’ete wilde weer weglopen, weer met haar zus Nelly. Maar haar zus stuurde Leng’ete weg naar een van haar leraressen en beloofde niemand te zeggen waar ze was. “Ze offerde zichzelf op voor mij.”
Ze hoeft maar naar haar twee jaar oudere zus Nelly te kijken om te zien hoe haar leven er nu uit zou hebben gezien. Zij stopte met school toen ze was besneden – ze was toen tien jaar – trouwde met een veel oudere man en is nu moeder van drie kinderen. “Dit was niet het leven dat zij koos. Haar dromen werden haar afgenomen.”
Getrouwd met het werk
Toch is er geen sprake van afgunst, zegt Leng’ete. “Mijn zus is heel blij met het werk dat ik doe. Ze heeft zich – gelukkig – inmiddels ontworsteld aan haar huwelijk en woont met mijn drie neefjes bij mij. Ze is nu gelukkig.”
Leng’ete is ongehuwd en heeft nog geen kinderen. “Ik ben eigenlijk getrouwd met mijn werk.”
Dat werk doet ze voor Afrikaanse gezondheidsorganisatie Amref Flying Doctors, die Leng’ete naar Nederland haalde. Sinds ze vorig jaar door het Amerikaanse Time Magazine werd uitverkozen tot één van de invloedrijkste personen van het jaar, reist Leng’ete de wereld over.
BEELD AMREF/JEROEN VAN LOON
Volgend jaar verschijnt er een biografie over haar. Ze vouwt haar handen om een glas warme chocolademelk met slagroom in een Haags café. Lachend: “Ik snap niet hoe jullie tegen deze kou kunnen.” Toch is Nederland bijzonder voor haar. “Toen ik voor het eerst wegging uit mijn dorp in Kenia, reisde ik naar Amsterdam.”
Leng’ete wist haar grootvader – één van de stamoudsten – ervan te overtuigen haar besnijdenis eerst uit te stellen en daarna af te stellen. Ze kon doorleren en hielp intussen meisjes weglopen voor besnijdenisceremonies. “Maar weglopen was niet de oplossing. Ik had geen veilige plek waar ik ze kon onderbrengen.”
Op haar zeventiende werd ze door Amref uitgekozen om een cursus te volgen. “Ze zochten een jongen en een meisje die al een opleiding hadden gehad. Ik was het enige meisje uit mijn gemeenschap dat had doorgeleerd.”
Slecht rolmodel
Het werd Leng’etes taak de leden van haar gemeenschap te trainen op het gebied van seksualiteit, hiv/aids, kindhuwelijken én besnijdenis. Dat was niet eenvoudig, zegt Leng’ete. “Ik was niet besneden, dus ik werd gezien als een slecht rolmodel.”
Bovendien: meisjes kunnen niet zomaar met mannen spreken. En juist de mannen nemen in de gemeenschap alle beslissingen. Het proces duurde jaren, maar uiteindelijk mocht Leng’ete met de jongere mannen uit de gemeenschap het gesprek aangaan. “Geduld is het sleutelwoord.”
Ze legde uit welk effect de besnijdenis had op de toekomst van vrouwen, hun seksleven, hun gezondheid. Ook liet ze de mannen een video zien van een besnijdenis. De mannen hadden géén idee wat dat precies inhield – de hele ceremonie is immers voorbehouden aan vrouwen. “De reactie was duidelijk: als ik zie dat iemand mijn dochter dát aandoet, doe ik diegene wat.”
Nu is vrouwenbesnijdenis in 47 Keniaanse gemeenschappen uitgebannen. In totaal heeft ze 17.000 meisjes weten te behoeden voor dat lot. Ook bij hen zijn vooroordelen weggenomen, zegt Leng’ete. “Meisjes denken niet meer dat het onrein is om een clitoris te hebben of dat de clitoris blijft doorgroeien als ie niet wordt weggesneden.”
De meisjes volgen nu een alternatief ritueel waarmee ze vrouw worden. Een vrolijke, kleurrijke ceremonie, zegt Leng’ete, met een missverkiezing en waarbij wordt gezongen en gedanst, maar ‘the cut’ ontbreekt. “We hebben niet alle meisjes kunnen helpen,” erkent Leng’ete. “Elk jaar lopen drie miljoen meisjes het gevaar besneden te worden.”
De werkwijze die zij gebruikte voor een cultuuromslag, werkt niet automatisch ook in Senegal, Ethiopië, Oeganda of andere landen waar meisjes nog besneden worden; soms al als baby. “Ik kan alleen advies geven. Zij hebben hun eigen rolmodellen nodig.”
Safehouses
Het kabinet moet voortaan jaarlijks 2 miljoen euro uittrekken om meisjesbesnijdenis te voorkomen. GroenLinks-Kamerlid Isabelle Diks zal dit volgende week voorstellen tijdens het debat over de begroting van Ontwikkelingssamenwerking. Het geld moet worden gebruikt voor safehouses in landen waar genitale verminking voorkomt. Ook Nice Leng’ete zet zich daarvoor in. Zij wil een ‘Nice Place’ oprichten waar voor besnijdenis gevluchte meisjes terechtkunnen voor een veilig onderkomen en een opleiding.
Article first published on https://www.parool.nl/wereld/nice-leng-ete-weigerde-zich-te-laten-besnijden-hoe-zij-the-cut-verjoeg~baf2a0a0/